Arend van Houwelingen, algemeen directeur van Werkend2040 en Jaap Jongejan, betrokken bij ACE HR-collectief en directeur-bestuurder van SBI, zijn gepassioneerde ervaringsdeskundigen op het gebied van arbeid, organisatie en de toekomst van werk.
Werkend2040 is een groep van bedrijven met de gezamenlijke missie om Nederland meer werkend te maken en ACE is het kennisplatform van dienstverleners en bedrijven op het brede gebied van arbeid(verhoudingen).
In een uitvoerig gesprek vertellen ze over de toekomst van werk, waarin ze focussen op de manier waarop werk georganiseerd wordt – en vooral hoe het anders, slimmer en menselijker kan.
“We maken vaak een zooitje van werk. En toch is werken een wezenlijk onderdeel van ons leven.”
Een oud probleem met nieuwe urgentie
Het fundamentele vraagstuk is niet nieuw. Al 20 jaar lang voorspellen demografische modellen een groot tekort op de arbeidsmarkt. “En dat tekort duurt zeker nog tot 2040,” vertelt Arend. “Corona heeft alleen iets geks gedaan: we kregen ineens een korte-termijnblik. Terwijl in die tijd de dubbele vergrijzing – meer mensen gaan met pensioen en ze worden ook nog eens ouder – gewoon door ging.”
Veel mensen verlieten tijdens corona tijdelijk hun werk, bijvoorbeeld om bij de GGD te helpen. Maar toen ze niet terugkeerden, vroegen werkgevers zich af: waar zijn ze gebleven? “Simpel”, zegt Jaap. “Ze zijn en met pensioen, maar blijven ook bij de andere werkgever hangen En zijn dus niet meer beschikbaar voor het vorige werk.”
Het verschil zit volgens beiden dan ook niet in of er een personeelstekort is – dat is duidelijk – maar of je organisatie er last van heeft.
Waarom lukt het bij de één wél en bij de ander niet?
Wat opvalt, is dat sommige organisaties — zelfs in dezelfde sector — prima draaien, terwijl anderen handen tekortkomen. Arend: “Dat verschil zit niet zozeer in hoeveel HR-mensen je hebt of hoe mooi je vacatureteksten zijn. Het zit in hóe het werk is georganiseerd.” Dingen moeten ‘kloppen’: de cultuur, beloning, roosters, samenwerking en zelfs hoe de ondernemingsraad werkt. “Een slechte relatie met je OR is meestal geen OR-probleem, maar een organisatieprobleem,” zegt Jaap.
Als die puzzel klopt, dan blijven mensen. En in een tijd waarin medewerkers makkelijker van baan wisselen, is dat verschil belangrijker dan ooit. “Het verschil tussen iets dat net wel klopt en net niet, is klein in organisatie, maar groot in effect.”
Het tekort blijft — maar je kunt het slimmer aanpakken
Toch blijft er één grote uitdaging: de structurele tekorten. “Zelfs als je organisatie alles perfect op orde heeft, kan het knellen,” erkent Arend. “Maar dan nog: als je het werk beter organiseert, kun je met minder mensen méér doen.” Volgens hem zit er gigantisch veel verspilling in het huidige werkklimaat. Overbodige processen, inefficiëntie, bureaucratie: het kaapt de tijd die we beter aan échte zorg, onderwijs of dienstverlening kunnen besteden.
Artificial intelligence: kans of bedreiging?
Dan is daar nog een andere grote ontwikkeling: AI. Waar sommigen vooral focussen op het verlies van banen, zijn Jaap en Arend minder bezorgd. “We hebben mensen tekort, dus laten we blij zijn dat techniek ons juist meer werk laat doen waar we goed in zijn. De truc is: zet mensen daar in waar ze écht nodig zijn,” zegt Jaap.
Ze willen echter geen technologie om de technologie. AI is een middel, geen doel. “De gevaren zitten erin als je regels en wantrouwen centraal stelt – in plaats van de mogelijkheden,” zegt Arend. Hun pleidooi is duidelijk: begin bij kansen en stem pas daarna regels af.
Van processen naar mensen
“Het succes van een organisatie zit uiteindelijk niet in software of modellen maar in vertrouwen, erkenning en samenwerking. Daar sluit sociale innovatie op aan; de manier waarop je met mensen omgaat. Belangrijk daarbij is dat werk niet op zichzelf staat maar onlosmakelijk verbonden is met het privéleven”, constateert Jaap. “Een rooster is voor een ambulanceverpleegkundige belangrijker dan het salaris. Want als het rooster niet klopt, mis je de verjaardag van je kind, aldus Arend.”
“De uitdaging voor werkgevers: zie werk en leven niet als tegenstellingen, maar als onderdelen van één geheel. Pas dan kun je medewerkers echt in hun kracht zetten. Als het thuis wringt, kun je het meest optimale rooster nog niet passend maken. Dus moet je ook daar rekening mee houden.”
Oude routines houden vaak vernieuwing tegen
Vaak stokt verandering simpelweg doordat we blijven bouwen op oude systemen en regels. “Het lijkt wel alsof we steeds nieuwe lagen toevoegen — maar niets weghalen,” zegt Jaap. “Neem regels rond AI of arbeidsomstandigheden. Alles moet veilig zijn, maar soms zijn we de menselijke maat compleet kwijt.” Volgens hen komt dat vooral door complexe systemen die niemand meer begrijpt, regels die op wantrouwen zijn gebaseerd en organisatiestructuren waarin de verantwoordelijkheid verdwijnt.
Zijn punt is helder: “We moeten af van controlezucht en terug naar verantwoordelijkheid. Anders werkt het systeem mensen tegen, in plaats van hen te ondersteunen.”
De kracht van verschillende generaties
Een ander misverstand dat ze uit de wereld willen helpen is de kijk op jongere generaties. Arend: “Er wordt vaak negatief gedaan. Maar ik zie juist dat ze super waardevol zijn. Ze helpen bij versnelling én bij versimpeling. En: jongeren willen verantwoordelijkheid als je ze vertrouwen geeft. We moeten ophouden met die generatie-vooroordelen.”
Tegelijkertijd merken ze dat veel ouderen wél zouden willen doorwerken, maar dan anders. “Niet meer fulltime. Niet meer in zware functies. Maar nog wel betrokken, kennis delen, bijdragen. Bij hen is de motivatie vaak groot, zolang het maar past. Flexibiliteit is dus essentieel”, aldus Jaap.
Arend: “In mijn eigen organisatie werken collega’s van 22 én van 75. Dat werkt perfect, als je het maar organiseert. Mensen willen waarde toevoegen, op hun eigen manier.”
Holistisch kijken naar werk
Arend werkt met verschillende experts aan het ‘kloppend maken’ van werk. Ze combineren kennis over workforce management, klantinteractie, opleiden en alignment — ofwel het intern op één lijn krijgen van mensen en doelen. Daarnaast willen ze ook aandacht voor data, procesoptimalisatie en gezondheid.
Hun missie: Nederland ‘meer werkend’ maken. Niet alleen meer werk, maar vooral werk dat past, werkt en mensen versterkt, binnen én buiten organisaties.
Jaap: “Er is niet één oplossing, geen blauwdruk. De wereld verandert te snel. Maar wat we nodig hebben is lef, samenwerking en een duidelijke visie – ook van de politiek.”
Tot slot: werk wordt weer leven
“We leven nu in een tijd waarin werk en leven als gescheiden worden gezien. Maar we gaan toe naar een fase waarin werk en leven weer samenkomen,” voorspelt Jaap. “Dan zul je zien dat de druk afneemt. Als we dat goed doen, kunnen mensen langer én gezonder blijven bijdragen – in werk én samenleving.”
Daarvoor willen ze met Werk in 2040, ACE en SBI een beweging op gang brengen. Niet alleen reflecteren, maar doen. “Dit is pas stap één,” besluit Arend. “Maar het begin is er. En ik ben hoopvol. Want als het klopt – dan werkt het.”
En hun boodschap aan de politiek is ook duidelijk. “Ga niet bezuinigen op arbeidsmigratie en onderwijs. Niet doen. Maar kijk naar wat je nodig hebt, en blijf investeren. Wat we nodig hebben van de politiek is een totaalvisie. We maken het met allerlei wetgeving allemaal veel te complex. En we moeten afstappen van beleid dat voor iedereen geldt. Zo werkt het niet. Het is maatwerk en dat moet je leren accepteren.”
Dit is een artikel uit de Zonheuvel, herfst 2025.